Mosa moet miljoenen investeren want vloertegel-fabriek moet versneld schoner

In opdracht van Mosa heeft een gespecialiseerd bedrijf tussen 13 en 22 januari 2025 de uitstoot schadelijke stoffen zoals kwik gemeten. Medewerkers van de Omgevingsdienst Zuid-Limburg waren ter controle bij de metingen aanwezig. De uitkomsten van de metingen worden gebruikt bij het overleg over de verdere beperking van de uitstoot naar de lucht door Mosa.
Foto gemeente Maastricht

Mosa investeert de komende jaren miljoenen om de vloertegel-fabriek in Limmel schoner te maken. De investeringen zijn het gevolg van verscherpte eisen in de nieuwe Omgevingsvergunning. De wandtegel-fabriek in Wyckerpoort voldoet aan de nieuwe eisen, hier zijn geen extra acties nodig. Ook voor de uitstoot van kwik door beide fabrieken zij. Geen extra maatregelen nodig, die blijft binnen de nieuwe normen.

De uitstoot van de vloertegel-fabriek gaat omlaag door de bouw van een nieuw filter waar de drie vloertegel-ovens op worden aangesloten. De installatie van het filter moet in september 2027 klaar zijn, als de nieuwe uitstoot-eisen ingaan. Om samen met de fabrikant van de filters het meest effectieve filter-systeem te kunnen kiezen, laat Mosa dit najaar de uitstoot opnieuw meten.

Dat blijkt tijdens een toelichting van Willem Stas, bij Mosa als directeur verantwoordelijk voor de productie en met milieu-zaken in zijn portefeuille. Aanleiding voor het gesprek is de ophef die 25 oktober 2024 ontstaat als RTL Nieuws meldt dat de uitstoot van kwik door Mosa sinds 2015 is gestegen. De RTL-publicatie leidt tot artikelen op websites, boze reacties in de Tweede Kamer, vragen in de gemeenteraad en onrust bij omwonenden.
Ook de reactie van Mosa naar RTL valt op. Mosa zegt: de cijfers in de publicatie kloppen niet. Maar de cijfers die RTL Nieuws gebruikt, staan op de site van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu).

Strengere eisen
‘En ja, en dan sta je met 3-0 achter’, weet nu ook Willem Stas. Hij benadrukt dat  Mosa volledig voldoet aan de milieu-eisen van de Omgevingsvergunning. In april 2024 is die vervangen door een nieuwe vergunning die bepaalt dat Mosa vanaf september 2027 voor éen van de twee fabrieken aan nieuwe, strengere eisen moet voldoen. Die gelden voor de uitstoot van stof, fluoride en chloriden. Voor alle andere stoffen, waaronder kwik, werkt Mosa al binnen de eisen van de vergunning. Willem Stas: ‘Wat wij uitstoten voldoet aan de strengste Europese regels en op een aantal stoffen heeft de gemeente Maastricht die eisen nog aangescherpt.

Ingewikkelde wereld
Dat het mis ging met de emissie-registratie op de RIVM-site wordt volgens de Mosa-directeur veroorzaakt door fouten in de omrekening van de meetgegevens die Mosa aanlevert. Het RIVM vertaalt de meetgegevens die de industrie aanlevert naar kilo’s uitstoot per jaar. Mosa zelf erkent fouten bij het berekenen van de kwik-uitstoot aan de hand van een rekenmodel van de branchevereniging voor bouwkeramiek. Stas stelt met klem dat de meetgegevens van Mosa correct zijn. Dat geldt ook voor de uitstoot-cijfers voor kwik, het onderwerp van de RTL-publicatie die sinds 2021 worden gemeten en niet meer berekend.
De toename in kwik-uitstoot die RTL meldde kan zijn ontstaan door een nieuwe methode om de uitstoot te berekenen.

5 miljoen vierkante meter tegels
Even wat cijfers: Mosa gebruikt per jaar 82.000 m3 zelf opgepompt grondwater, 16,6 miljoen m3 gas en 27,5 miljoen kWH stroom. Die hoeveelheden zijn nodig om met klei en andere grondstoffen per jaar zo’n 5 miljoen vierkante meter tegels te bakken. Die productie heeft ook een milieu-prijs: de ovens stoten per jaar grote hoeveelheden milieubelastende stoffen uit. Stof, chloriden, CO2, CO, fluoriden, stikstof en zwavel. En ja, natuurlijk ook het kwik dat centraal staat in de ophef. Het kwik in de uitstoot is het gevolg van het kwik-gehalte van de gebruikte grondstoffen en de hoeveelheid. Hoe meer tegels Mosa bakt, hoe meer de fabriek uitstoot. Mosa stelt dat voortdurend wordt gezocht naar zo schoon mogelijke grondstoffen om productie en tegels zo duurzaam mogelijk te maken.

Gouden certificaat
Daarnaast werkt Mosa al tien jaar aan een kringloop voor tegels. Zo worden restanten van de productie en schoon snij-afval van tegelzetters opnieuw gebruikt. Al die inspanningen samen hebben Mosa een gouden Cradle-to-Cradle (zeg maar kringloop, red.) certificaat opgeleverd voor bijna de hele collectie. ‘Als enige keramische fabriek ter wereld’, meldt Mosa trots. In de onderscheiding is volgens Mosa ook de milieu-belasting van de productie meegewogen.
Toch wil de gemeente dat Mosa een tandje bijzet als het gaat om het verlagen van de uitstoot. Dat moet sneller dan Mosa zelf voor ogen had. Tijdens het overleg met de gemeente over de nieuwe vergunning wijst Mosa op de ‘buitensporig hogere kosten’ die ontstaan door het tempo dat de gemeente vraagt . ‘Ik wil als een goed huisvader werken, we proberen waar we kunnen de uitstoot te verminderen. Maar het is ook zo dat we financieel serieus zware jaren achter de rug hebben’, geeft Willem Stas als verklaring.

Van gas naar elektriciteit
Mosa geeft aan dat het wil dat het stoken van de ovens minder milieubelastend wordt. Dat kan door over te schakelen op groen gas maar dat is op de locatie in Maastricht in de gevraagde hoeveelheden (16,6 miljoen3 per jaar) niet leverbaar. Het alternatief: ‘Wij willen overstappen op elektriciteit als energiebron op het moment dat een gas-oven technisch aan vervanging toe is’, zegt Willem Stas. Daarbij stuit Mosa op een bekend probleem: Enexis kan niet meer elektriciteit leveren. De frustratie bij de Mosa-directeur is zichtbaar als hij het vertelt. Overleg met Enexis heeft tot dusver verschillende planningen opgeleverd met nu als jongste optie: 2028. Te laat vindt Mosa en die boodschap is al vijf keer gedeeld met het ministerie van economische zaken.
Want zou de stroom-overstap sneller kunnen en zou de gemeente het bedrijf meer tijd gunnen dan hoeft Mosa geen duur nieuw filter te plaatsen op de drie gasgestookte ovens van de vloertegel-fabriek. Tijdens het overleg probeerde Mosa de gemeente mee te krijgen in uitstel voor het nieuwe filter maar de gemeente weigert omdat de overstap te lang duurt. En zegt de gemeente, het is onzeker of de overstap naar stroom straks kan door de problemen met het electriciteitsnet.

Vergunning met huiswerk
Uiteindelijk krijgt Mosa de Omgevingsvergunning-met-huiswerk want zo constateert de gemeente: ‘Wij zijn van oordeel dat uit de aanvraag blijkt dat er voldoende maatregelen mogelijk zijn om te voldoen aan BBT (Best Beschikbare Techniek, red.) en zodoende luchtemissíes zoveel mogelijk te beperken. Vrij vertaald: Je uitstoot zoveel mogelijk verminderen kan best, plaats maar een filter.
Willem Stas: ’Maastricht heeft de duimschroeven flink aangedraaid, dat is hun goed recht. Dus zijn we er nu volle bak mee bezig, in goed overleg met de Omgevingsdienst Zuid-Limburg en de gemeente. Zo snel als technisch mogelijk komt de nieuwe filter er.’